Trong thời kỳ nguyên thủy, khi con người mới bắt đầu phát triển các kỹ thuật xây dựng, kiến trúc chủ yếu tập trung vào việc tạo ra các cấu trúc đơn giản nhằm đáp ứng nhu cầu sinh hoạt cơ bản và bảo vệ khỏi môi trường tự nhiên.
Trong thời kỳ này, con người đã sử dụng các tài nguyên tự nhiên như đá, gỗ, xanh rờn và lông thú để xây dựng các cấu trúc. Các loại kiến trúc nguyên thủy bao gồm:
Hang động: Đây là một trong những loại kiến trúc sớm nhất của con người. Con người sử dụng các hang động tự nhiên hoặc tạo ra các hệ thống hang động nhỏ bằng cách đào hoặc chế tạo để tìm kiếm nơi ẩn náu và bảo vệ khỏi thời tiết khắc nghiệt.
Nhà sàn: Nhà sàn là một dạng kiến trúc nguyên thủy phổ biến trong nhiều nền văn minh khác nhau trên thế giới. Nhà sàn được xây dựng bằng cách sử dụng các cột và dầm để hỗ trợ sàn và mái nhà. Vật liệu xây dựng chủ yếu là gỗ và đất.
Nhà bành: Nhà bành là loại kiến trúc nguyên thủy sử dụng bùn hoặc đất và cây trồng để tạo thành các vách ngoài. Nhà bành được xây dựng với mục đích bảo vệ khỏi môi trường tự nhiên và động vật hoang dã.
Tổ chim: Tổ chim là một loại kiến trúc nguyên thủy được tạo ra bởi những con chim xây tổ. Chúng được xây dựng từ các vật liệu tự nhiên như cành cây, rễ cây, lá và bùn. Tổ chim có thể được tìm thấy trên cây, trên tường đá hoặc trong các hốc cây.
Trạm ngắm sao: Trạm ngắm sao là các cấu trúc kiến trúc nguyên thủy được xây dựng bởi những nền văn minh cổ đại như người Maya và người Inca. Chúng được sử dụng để quan sát và theo dõi các thiên thể trong vũ trụ.
- Vật liệu tự nhiên: Trong thời kỳ nguyên thủy, con người sử dụng các vật liệu tự nhiên như đá, gỗ, cây trúc, xanh rờn và da động vật để xây dựng các cấu trúc. Những vật liệu này được chọn lựa vì tính bền, sẵn có trong môi trường và khả năng chịu đựng môi trường khắc nghiệt.
- Các cấu trúc thần thánh: Trong một số cộng đồng nguyên thủy, những cấu trúc được xây dựng để dùng cho mục đích tôn giáo hoặc thần linh. Ví dụ, các tháp nguyên thủy như tháp Babel ở Mesopotamia hoặc đền đài Ai Cập cổ đại là những kiến trúc mang tính tôn giáo và tượng trưng cho quyền lực và sự thành kính.
- Kiến trúc mộc mạc: Trong thời kỳ nguyên thủy, kiến trúc thường mang tính mộc mạc và tự nhiên. Các cấu trúc được xây dựng với những hình dạng đơn giản và sử dụng ít công nghệ. Kiến trúc này thể hiện sự hài hòa và kết nối với thiên nhiên xung quanh.
- Trại thời tiền sử: Những cộng đồng nguyên thủy đã xây dựng các trại thời tiền sử, gồm các lều, nhà da hoặc các cấu trúc dựng tạm bằng gỗ, cỏ hoặc cây cỏ. Các trại này thường được di chuyển theo sự di cư của người dân.
- Đất nung: Một công nghệ xây dựng phổ biến trong thời kỳ nguyên thủy là sử dụng đất nung để tạo thành các cấu trúc. Đất nung làm từ sự phối trộn giữa đất, cỏ và nước, sau đó được nung khô. Công nghệ này đã cho phép tạo ra những cấu trúc như đất nung và đồng cỏ.
- Kỹ thuật xây dựng đơn giản: Trong thời kỳ nguyên thủy, các kỹ thuật xây dựng thường đơn giản và dựa trên sự hiểu biết thực tế của con người về vật liệu và công cụ có sẵn. Chẳng hạn, các cấu trúc có thể được xây dựng bằng cách sử dụng cây cỏ hoặc đá để tạo thành cánh đồng, mái nhà và bức tường.
- Megalithic: Kiến trúc megalithic xuất hiện trong thời kỳ nguyên thủy và sử dụng các khối đá lớn để xây dựng các công trình. Các khối đá này thường được chồng chất lên nhau mà không cần sử dụng keo hoặc công nghệ nâng cao. Các ví dụ nổi tiếng của kiến trúc megalithic bao gồm Stonehenge ở Anh và Machu Picchu ở Peru.
- Kiến trúc sông đồng: Trong khu vực Đông Nam Á và Châu Đại Dương, người dân thời kỳ nguyên thủy đã phát triển kiến trúc sông đồng. Kiến trúc này bao gồm việc xây dựng các nhà trên các sông đồng, sử dụng tre và cây lá làm vật liệu chính. Các nhà sông đồng thường có cấu trúc dựa trên chân đế gỗ, mái lá và được nâng cao để chống lũ lụt.
- Kiến trúc đá cũ: Trong nhiều vùng trên thế giới, con người thời kỳ nguyên thủy đã sử dụng đá để xây dựng các công trình. Các công trình bằng đá này có thể là các cấu trúc đá đơn giản như ngôi mộ đá, hay là những công trình lớn hơn như thành trì và đền đài.
- Kiến trúc của người Maya: Trong văn hóa Maya, kiến trúc đã phát triển đáng kể. Các thành phố Maya như Chichen Itza và Tikal có kiến trúc phức tạp với các đền đài, cung điện, và hệ thống đường giao thông. Các công trình Maya thường được xây dựng bằng đá, gạch và thạch cao, và có các yếu tố nghệ thuật và tôn giáo phong phú.
- Kiến trúc Neolithic: Trong thời kỳ Neolithic (cũng được gọi là thời kỳ đồ đá mới), con người đã phát triển các kỹ thuật xây dựng phức tạp hơn. Các ví dụ bao gồm các ngôi nhà đất nung hình dạng hình tam giác hoặc hình chữ nhật, được xây dựng bằng cách đặt các thanh gỗ dọc và đổ đất lên trên để tạo thành một lớp vỏ bảo vệ. Các cấu trúc này có tính năng nhiệt đới và bền vững.
- Đền thờ và cổng đá: Trong nhiều nền văn minh nguyên thủy, các đền thờ và cổng đá đã xuất hiện để tôn vinh thần linh và tạo nên các trung tâm tôn giáo và xã hội. Các cấu trúc này thường được xây dựng bằng đá hoặc gỗ và có các yếu tố kiến trúc độc đáo và tượng trưng.
- Kiến trúc đất sét: Một phong cách kiến trúc thời kỳ nguyên thủy khác là sử dụng đất sét làm vật liệu chính. Đất sét được làm thành tấm và được xây dựng thành các cấu trúc bằng cách xếp chồng chất các tấm đất sét và làm khô nhanh trong nắng. Kiến trúc đất sét thường được tìm thấy ở các vùng khô cằn như Trung Đông và miền Sahel của châu Phi.
- Nhà cột: Một loại kiến trúc nguyên thủy khác là nhà cột, trong đó các cột tre hoặc gỗ được đặt để hỗ trợ mái nhà. Những cấu trúc này thường được sử dụng để tạo ra không gian sống ở trên mặt đất, giúp bảo vệ khỏi độ ẩm và sâu bọ.
Tùy thuộc vào địa phương và văn hóa, kiến trúc thời kỳ nguyên thủy có sự đa dạng và đặc trưng riêng. Những điều trên chỉ là một số ví dụ về kiến trúc thời kỳ nguyên thủy. Kiến trúc trong giai đoạn này thường đơn giản và chủ yếu phục vụ cho nhu cầu cơ bản của con người như bảo vệ, sinh sống và tôn giáo.
